- Mẫu cấu trúc rẽ nhánh:
Nếu < điều kiện >:
Nhánh đúng
Trái lại:
Nhánh sai
Hết nhánh
- Ví dụ:
Nếu a chia hết cho 2:
In ra màn hình ‘số chẵn’
Trái lại:
In ra màn hình ‘số lẻ’
Hết nhánh
Các ngôn ngữ lập trình bậc cao đều cung cấp các công cụ để mô tả < điều kiện >, tính giá trị < điều kiện > và câu lệnh thể hiện cấu trúc rẽ nhánh dựa trên giá trị tính được của < điều kiện >
- < điều kiện >: là biểu thức nhận giá trị logic True hoặc False
Bảng 1. Kí hiệu phép so sánh trong Python
- Ví dụ:
Bảng 2 minh họa một số < điều kiện > được biểu diễn bằng phép so sánh viết trong Python và giá trị logic tương ứng của nó
Bảng 2. Một số phép toán quan hệ
* Một số phép toán logic
Hình 2. Một số phép toán logic
- Ví dụ: Bảng 3 cho ta một số ví dụ về < điều kiện > được tạo thành do kết nối một vài biểu thức logic lại bằng các phép tính logic
Bảng 3. Ví dụ tính biểu thức logic
Python cung cấp hai câu lệnh rẽ nhánh cơ bản:
- Câu lệnh rẽ nhánh if
+ Cách viết: if < điều kiện >:
Câu lệnh hay nhóm câu lệnh
+ Sơ đồ khối:
+ Ví dụ: Một chương trình sử dụng câu lệnh if trong Python như hình 4
Hình 4. Chương trình kiểm tra số nguyên dương có hai chữ số
- Câu lệnh rẽ nhánh if - else
+ Cách viết:
if < điều kiện >:
Câu lệnh hay nhóm câu lệnh 1
else:
Câu lệnh hay nhóm câu lệnh 2
+ Sơ đồ khối:
Chú ý: Câu lệnh hoặc các câu lệnh trong cùng nhóm phải được viết lùi vào trong một số vị trí so với dòng chứa điều kiện và viết thằng hàng với nhau (Hình 6). Một nhóm các câu lệnh như vậy còn gọi là khối lệnh.
Hình 6. Cách viết các câu lệnh
- Ví dụ: Tây nguyên sản xuất hai loại cà phê là Robusta và Arabica. Trung bình hàng năm lượng cà phê Arabica chiếm 10% tổng sản lượng và giá bán trung bình gấp 2,5 lần so với cà phê Robusta. Những năm Arabica được mùa (chiếm từ 10% tổng sản lượng trở lên), giá bán chỉ gấp 2 lần, còn khi mất mùa thì giá bán gấp 3 lần Chương trình ở Hình 7 cho phép nhập vào tổng sản lượng cà phê và sản lượng cà phê Arabica. Chương trình sẽ đưa ra thông báo “Arabica được mùa” hoặc “Arabica mất mùa” cùng tỉ lệ giá bán tương ứng của Arabica.
Hình 7. Chương trình đánh giá sản lượng cà phê ở Tây Nguyên
- Các ngôn ngữ lập trình bậc cao đều có câu lệnh thể hiện cấu trúc rẽ nhánh.
- Điều kiện trong câu lệnh rẽ nhánh là một biểu thức logic, nhận giá trị logic True hoặc False.
- Câu lệnh rẽ nhánh trong Python có hai dạng cơ bản là:
if < điều kiện >:
Câu lệnh hay nhóm câu lệnh
if < điều kiện >:
Câu lệnh hay nhóm câu lệnh 1
else:
Câu lệnh hay nhóm câu lệnh 2