Người bệnh chạy thận nhân tạo cần tuân thủ chế độ ăn uống khắt khe, quản lý chất lỏng nghiêm ngặt, nhằm duy trì trọng lượng khô, giảm nguy cơ phù nề, tăng huyết áp,… giữa các lần điều trị. Vậy người chạy thận nên uống gì? Bài viết này, bác sĩ CKII Nguyễn Hữu Nhật, khoa Nội thận - Lọc máu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ tư vấn giải đáp thắc mắc và gợi ý 5 loại thức uống phù hợp với người bệnh.
Chạy thận nên uống gì tốt cho quá trình điều trị bệnh?
Chạy thận nên uống nước tinh khiết (nước lọc) tốt cho quá trình điều trị bệnh. Thành phần chủ yếu trong nước là H20, 1 hợp chất chiếm tới 75% trọng lượng cơ thể, tùy thuộc vào độ tuổi, giúp phân hủy các chất dinh dưỡng thành các dạng mà cơ thể có thể sử dụng và mang chúng đến nơi cần thiết. Nước cũng giúp giữ cân bằng chất lỏng và muối, hoạt động như 1 loại giảm xóc để bảo vệ các mô và xương. Cho nên nước đã trở thành 1 thành phần thiết yếu và lựa chọn phù hợp nhất cho người bệnh thận mạn giai đoạn cuối (ESRD) nói riêng và mọi người nói chung.
Quy tắc chung về uống nước cho người chạy thận
Quy tắc chung về uống nước cho người chạy thận là hạn chế chất lỏng. Chất lỏng là bất cứ thứ gì ở dạng lỏng ở nhiệt độ phòng. Ví dụ: đồ uống, súp, nước đá hoặc thạch, rau câu (món tráng miệng bằng gelatin nói chung). Đối với hầu hết những người đang chạy thận nhân tạo, hạn chế chất lỏng có nghĩa là giới hạn tiêu thụ ở mức 230ml chất lỏng mỗi ngày (bao gồm cả nước). (1)
Nếu vẫn có thể tạo ra 500ml nước tiểu mỗi ngày, chức năng thận còn lại (RKF) cao, người bệnh có thể tiêu thụ nhiều hơn 230ml chất lỏng mỗi ngày. Tốt nhất nên hỏi bác sĩ điều trị để nhận được lời khuyên phù hợp về lượng nước, lượng chất lỏng nạp vào cơ thể. Song song đó, người bệnh cần theo dõi xem mình tăng bao nhiêu kg giữa các lần điều trị lọc máu. Mục tiêu tốt là tăng 1,5 - 2 kg giữa các lần chạy thận đối với hầu hết mọi người, đây được xem là ngưỡng an toàn. (2)
Dưới đây là 6 cách quản lý chất lỏng tốt từ bác sĩ Nội thận - Lọc máu, người bệnh có thể tham khảo:
- Hỏi bác sĩ điều trị về lượng nước, chất lỏng mình có thể nạp vào: dựa trên tình trạng hiện tại của người bệnh, bác sĩ sẽ giúp tìm ra mức cân bằng chất lỏng phù hợp. Nếu gần đây người bệnh bị đổ mồ hôi do nắng nóng hoặc tập thể dục nhiều, mắc bệnh gây sốt, nôn mửa hoặc tiêu chảy,… có thể cần tăng lượng chất lỏng nạp vào.
- Duy trì trọng lượng khô ổn định: trọng lượng khô là trọng lượng của người bệnh khi trừ đi lượng chất lỏng bổ sung (trọng lượng sau mỗi lần lọc máu với liều lọc máu mục tiêu). Hầu hết người bệnh chạy thận nhân tạo cố gắng hạn chế tăng cân giữa các lần điều trị ở mức không quá 1,5 - 2 kg hoặc 0,5 - 1kg mỗi ngày. Kiểm tra huyết áp cùng với cân nặng hàng ngày, nếu huyết áp thấp hãy báo cho bác sĩ biết để điều chỉnh lượng chất lỏng nạp vào.
- Không kiêng hoàn toàn muối: cơ thể cần sự cân bằng giữa muối và chất lỏng, vì vậy càng ăn nhiều muối, người bệnh sẽ càng khát hơn. Nhưng không ăn muối, người bệnh có nguy cơ bị mất cân bằng chất lỏng. Cho nên hạn chế muối là điều cần thiết cho người bệnh thận mạn.
- Dùng thuốc theo chỉ dẫn: các loại thuốc như thuốc lợi tiểu có thể giúp duy trì lượng chất lỏng, các loại thực phẩm chức năng, thuốc bổ được kê đơn giúp bù khoáng chất, dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể.
- Không bỏ qua bất kỳ buổi chạy thận chu kỳ nào: bỏ qua bất kỳ buổi điều trị lọc máu nào sẽ để lại chất thải và chất lỏng dư thừa trong máu, khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, quá tải chất lỏng gây huyết động không ổn định, tim mạch và tăng nguy cơ tử vong.
- Tạo thói quen mới: thay vì uống 1 cốc nước lớn, hãy chia nhỏ lượng nước ra và dùng trong cả ngày.
Xem thêm: Chạy thận nên ăn gì, kiêng gì?
5 loại đồ uống phù hợp tốt cho người bệnh chạy thận
Dưới đây là 5 loại đồ uống phù hợp với người bệnh chạy thận nhân tạo, người bệnh có thể tham khảo.
1. Nước lọc
Nước lọc, nước tinh khiết, được lọc tự nhiên là thứ tốt nhất người bệnh chạy thận có thể uống vì tốt cho sức khỏe thận, tránh mất nước, điều này có thể đặc biệt quan trọng nếu họ đang ăn kiêng ít natri. Tuy nhiên, người bệnh chạy thận cần quản lý lượng chất lỏng nạp vào vì thận không còn khả năng loại bỏ chất lỏng dư thừa. Uống quá nhiều chất lỏng có thể gây sưng tấy, tăng cân và các vấn đề về tim.
2. Trà thảo mộc
Người bệnh đang chạy thận có thể sử dụng trà thảo mộc với liều lượng vừa phải, cân nhắc về các thành phần của trà và tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị. Trà thảo dược của các thương hiệu lớn thường an toàn vì thành phần được pha loãng. Một số loại trà thảo dược thường an toàn cho người mắc bệnh thận bao gồm: trà bạc hà, gừng, hoa cúc, trà xanh, trà hoa hibiscus,…
Người bệnh cần kiểm tra hàm lượng kali trong các loại trà thảo dược, đặc biệt là các loại trà pha sẵn, vì nhiều loại có chứa cam quýt, có thể chứa nhiều kali. Tránh các loại trà có tác dụng lợi tiểu và nhuận tràng vì chúng có thể có tác động tiêu cực đến sức khỏe thận.
3. Nước ép trái cây
Nước ép trái cây không được khuyến khích sử dụng cho người đang chạy thận vì lo ngại về hàm lượng kali, natri, vitamin K,… có trong nước ép gây ảnh hưởng tiêu cực đến chức năng thận. Nếu vẫn có mong muốn sử dụng nước ép trái cây, người bệnh nên hỏi ý kiến từ bác sĩ điều trị để được tư vấn, gợi ý các công thức nước ép trái cây dinh dưỡng, tốt cho sức khỏe, liều lượng phù hợp.
4. Sữa gạo hoặc sữa hạnh nhân (sữa không đường, không chất điện giải)
Những người đang chạy thận nhân tạo có thể uống sữa gạo và các loại sữa không có nguồn gốc từ động vật khác như 1 phần của chế độ ăn tốt cho thận. Sữa gạo không đường là 1 lựa chọn thay thế sữa tốt vì nó có hàm lượng kali, phốt pho và protein thấp hơn sữa bò. Hạnh nhân, yến mạch và sữa đậu nành cũng là những lựa chọn tốt. Tuy nhiên, người bệnh nên kiểm tra nhãn để biết hàm lượng kali và phốt pho vì một số sản phẩm có thể chứa nhiều chất dinh dưỡng này. (3)
5. Đồ uống đặc chế cho người bệnh thận
Các loại đồ uống đặc chế cho người bệnh thận có chứa ít kali, phốt pho, các đồ uống phù hợp cho người bệnh thận như:
- Sữa yến mạch.
- Trà hoa quả.
- Nước khoáng, nước lọc, nước tinh khiết.
- Cà phê đen ủ lạnh.
- Các loại nước có hàm lượng kali thấp.
6 loại thức uống người chạy thận cần tránh
Bên cạnh việc chạy thận nên uống gì? thì kiêng gì cũng là điều được nhiều người quan tâm, dưới đây là một số loại đồ uống người bệnh chạy thận nên kiêng.
1. Sữa bò, sữa đặc
Các sản phẩm từ sữa như sữa bò tươi, sữa đặc, chứa lượng lớn phốt pho, kali và protein và nên hạn chế trong chế độ ăn dành cho người chạy thận. Mặc dù hàm lượng canxi cao nhưng hàm lượng phốt pho trong sữa có thể làm yếu xương ở những người mắc bệnh thận.
2. Nước dừa
Nước dừa tốt cho người bình thường nhưng không tốt cho người đang chạy thận vì hàm lượng kali cao. Tiêu thụ nước dừa trong khoảng thời gian giữa các lần điều trị kiến kali máu tăng, làm tăng nguy cơ tử vong ở người bệnh.
3. Nước ngọt có gas
Nước ngọt có gas như coca, pepsi,… được axit hóa bằng axit photphoric, có liên quan đến những thay đổi về tiết niệu, là nguyên nhân gây sỏi thận. Các khuyến nghị hiện tại dành cho người mắc bệnh thận hoặc sỏi thận bao gồm tránh nước ngọt có gas vì lo ngại về nguy cơ tiểu đường, tăng huyết áp, rất nguy hiểm cho người đang chạy thận.
4. Thức uống có cồn
Thức uống có cồn là thứ nguy hiểm đối với người mắc bệnh thận mạn tính (CKD), đang chạy thận nhân tạo và đang áp dụng chế độ ăn ít kali, ít phốt pho.
Vì đồ uống có cồn là chất lợi tiểu, tiêu thụ đồ uống có cồn khiến người bệnh đi tiểu thường xuyên hơn, dẫn đến mất nước. Mất nước có thể gây đau thận và khiến thận khó lọc nước tiểu đậm đặc. Đối với người đang chạy thận, điều này gây quá tải chất lỏng, rất nguy hiểm vì có thể gây tử vong.
5. Các loại nước ép có hàm lượng kali cao
Các loại nước ép có hàm lượng kali cao bị hạn chế đối với những người đang chạy thận nhân tạo vì kali tích tụ giữa các lần điều trị lọc máu và có thể gây ra các vấn đề như suy nhược, chuột rút cơ, mệt mỏi, nhịp tim không đều và thậm chí là đau tim. Kali được tìm thấy chủ yếu trong trái cây, rau và các sản phẩm từ sữa.
Một số loại trái cây và rau quả có hàm lượng kali cao và những loại khác thì thấp hơn. Tuy nhiên, ăn nhiều thực phẩm có hàm lượng kali thấp có thể khiến kali tăng lên mức nguy hiểm. Bơ, bơ thực vật và dầu là những thực phẩm duy nhất không chứa kali.
Lời khuyên từ bác sĩ Nội thận - Lọc máu cho người bệnh chạy thận
Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích từ bác sĩ Nội thận - Lọc máu cho người bệnh chạy thận nhân tạo, người bệnh có thể tham khảo:
- Các lựa chọn điều trị lọc máu: có các tùy chọn về cách thức, địa điểm và thời điểm điều trị. Có 2 loại chạy thận khác nhau: chạy thận nhân tạo và lọc màng bụng. Lọc máu có thể được thực hiện tại bệnh viện, tại đơn vị lọc máu hoặc tại nhà. Người bệnh nên trao đổi với bác sĩ điều trị để chọn phương pháp điều trị khiến bản thân cảm thấy thoải mái và hỏi bác sĩ xem liệu phương pháp điều trị khác có thể tốt hơn cho mình hay không.
- Lên kế hoạch cho các trường hợp khẩn cấp: hỏi bác sĩ về cách xử lý cho các trường hợp khẩn cấp như ảnh hưởng của bão, lũ, thiên tai khiến người bệnh không đến được trung tâm, cơ sở điều trị để lọc máu hoặc trường hợp bỏ lỡ điều trị thì cần xử lý như thế nào.
- Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh: bác sĩ điều trị có thể giúp lên kế hoạch cho bữa ăn cung cấp sự cân bằng hợp lý về chất dinh dưỡng, bao gồm: protein, calo, chất lỏng, vitamin và khoáng chất. Đồng thời, hạn chế thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa, cholesterol, kali và phốt pho, tốt cho thận.
- Duy trì hoạt động thể chất: tập thể dục có thể giúp chống mệt mỏi và trầm cảm. Nói chuyện với bác sĩ về loại bài tập nào phù hợp với sức khỏe của mình.
- Duy trì cân nặng khô ổn định.
- Tuân thủ các chỉ định về dùng thuốc.
- Quản lý lượng chất lỏng nạp vào cơ thể.
- Báo ngay cho bác sĩ điều trị nếu có triệu chứng phù nề, tăng cân nhanh chóng giữa các lần điều trị.
Gợi ý: Chế độ ăn cho người chạy thận nhân tạo giúp bữa ăn đủ dưỡng chất
Như vậy, người chạy thận nên uống nước lọc, nước khoáng, nước tinh khiết, các loại trà thảo mộc, nước ép trái cây, sữa gạo hoặc sữa hạt không đường, các loại đồ uống đặc chế cho người bệnh thận. Cần tuân thủ nguyên tắc về lượng chất lỏng có thể tiêu thụ và duy trì trọng lượng khô phù hợp. Tham khảo ý kiến của bác sĩ điều trị là điều cần thiết để xây dựng chế độ dinh dưỡng lành mạnh, tốt cho sức khỏe.
Chạy thận công nghệ cao tại khoa Nội thận - Lọc máu, Trung tâm Tiết niệu - Thận học - Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Nội thận - Lọc máu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 với hệ thống máy lọc máu công nghệ cao được nhập khẩu từ Đức, công nghệ siêu lọc độc quyền thẩm tách máu với tốc độ thấp, lọc sạch và giúp người bệnh đạt được liều lọc máu mục tiêu, duy trì sức khỏe và tiên lượng sống tốt hơn.
Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp giải đáp thắc mắc về việc chạy thận nên uống gì? cũng như gợi ý các loại đồ uống nên dùng và nên kiêng, giúp người bệnh xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp hơn.
