Nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lí luận chính trị ở trường CĐSP Hà Giang đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiện nay

Tiến sĩ Thân Nhân Trung từng nói: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”. Điều này khẳng định vị trí quan trọng của nhân tài đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Kế thừa tư tưởng đó, Đảng ta luôn chú trọng đến việc đào tạo, bồi dưỡng nhân tài. Trong văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Đảng ta khẳng định: “Giáo dục đào tạo cùng với khoa học công nghệ là quốc sách hàng đầu”.
Để xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng với yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta hiện nay, giáo dục, đào tạo ở các trường Đại học, Cao đẳng luôn được Đảng ta quan tâm. Trong đó, giảng dạy lí luận chính trị có một vai trò hết sức quan trọng. Đây là những môn học nhằm trang bị thế giới quan, phương pháp luận và bồi dưỡng nhân cách, bản lĩnh chính trị cho sinh viên, giúp cho sinh viên khi ra trường có thể giải quyết tốt những vấn đề thực tiễn cách mạng đặt ra. Chính vì vậy, giảng dạy các môn Lí luận chính trị đã trở thành một nội dung quan trọng, không thể thiếu trong quá trình đào tạo ở Đại học, Cao đẳng.
Hà Giang, mảnh đất nơi biên cương cực Bắc, “địa đầu” của Tổ quốc, là tỉnh có vị trí chiến lược quan trọng. Nơi đây có địa hình và khí hậu khắc nghiệt, phần lớn là đồng bào các dân tộc thiểu số. Đời sống nhân dân vẫn còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là trình độ dân trí, khả năng tiếp cận khoa học công nghệ còn hạn chế. Do vậy, một trong những mục tiêu Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Giang (CĐSP) xác định là đào tạo học sinh - sinh viên, đội ngũ trí thức trẻ, những thầy giáo, cô giáo tương lai có trình độ cao về chuyên môn, có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, có kiến thức và năng lực thực hành nghề nghiệp tương ứng với trình độ đào tạo… đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cho tỉnh nhà và một số tỉnh lân cận của khu vực miền núi phía Bắc. Từ mục tiêu đó, việc nâng cao chất lượng dạy và học nói chung, bộ môn Lí luận chính trị nói riêng ở Trường CĐSP Hà Giang không chỉ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đào tạo trong giai đoạn hiện nay mà còn là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng.
2. Nội dung
2.1. Thực trạng giảng dạy các môn Lí luận chính trị ở Trường CĐSP Hà Giang hiện nay
Trong quá trình đào tạo, Trường CĐSP Hà Giang đã xác định “Chương trình đào tạo là một trong những yếu tố cốt lõi quyết định chất lượng của quá trình đào tạo”, từ đó, Nhà trường đã tập trung, đầu tư cho việc xây dựng, phát triển chương trình đào tạo của từng ngành trên cơ sở chương trình khung do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Đối với bộ môn Lí luận chính trị, thực hiện Quyết định số 52/2008/QĐ- BGDĐT ngày 18 tháng 9 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc ban hành các môn Lí luận chính trị trình độ Đại học, Cao đẳng dùng cho sinh viên không chuyên ngành Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, các môn Lí luận chính trị được giảng dạy tại Trường CĐSP Hà Giang được phân bổ như sau: Những nguyên lí cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin 1,2 (8 ĐVHT), Tư tưởng Hồ Chí Minh (3 ĐVHT), Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam (4 ĐVHT). Qua triển khai thực hiện, bộ môn Lí luận chính trị đã đạt được những kết quả sau:
Một là, các giảng viên tham gia giảng dạy đã thực hiện nghiêm túc đổi mới về nội dung, phương pháp giảng dạy để phù hợp với tình hình thực tiễn, bám sát các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng về những vấn đề lớn của đất nước. Do đó, chất lượng đào tạo đã chuyển biến tích cực, góp phần quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng chính trị, hình thành nhân cách và đạo đức, lối sống, nâng cao chất lượng đào tạo học sinh, sinh viên của Nhà trường.
Cụ thể:
- Năm học 2012 - 2013, sinh viên hệ Cao đẳng chính quy có kết quả học tập xếp loại Giỏi: 08 = 3%; Khá: 144 = 49%; TB Khá: 140 = 47%; Trung bình: 03 = 1%.
- Năm học 2013 - 2014: sinh viên hệ Cao đẳng chính quy xếp loại Giỏi: 74 = 14,6%; Khá: 269 = 53,06%; TB Khá: 158 = 31,16%; Trung bình: 06 = 1,18%.
Hai là, các giảng viên luôn tích cực trao dồi kiến thức, nâng cao trình độ chuyên môn, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp. Hiện bộ môn có 09 giảng viên, trong đó 07 giảng viên đã có trình độ Thạc sĩ, số giảng viên còn lại đang tiếp tục tham gia các khóa đào tạo Thạc sĩ. Đội ngũ giảng viên tham gia giảng dạy môn Lí luận chính trị luôn thực hiện tốt vai trò người thầy trên mặt trận tư tưởng, truyền đạt tri thức lí luận cũng như kinh nghiệm thực tiễn tới sinh viên. Nhiều giảng viên tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy, khai thác những ưu điểm của công nghệ thông tin để đưa vào bài giảng những nội dung không khô khan, thuần túy mà tăng tính hấp dẫn, tạo hứng thú học với sinh viên.
Ba là, việc phân bố thời gian học tập các môn Lí luận chính trị hợp lí đã tạo điều kiện cho sinh viên tiếp thu và xâu chuỗi các nội dung bài học một cách lôgic. Với đặc thù một trường miền núi, trình độ sinh viên không đồng đều nên việc nghiên cứu một cách có hệ thống các môn Lí luận chính trị theo trình tự như vậy đã giúp học sinh, sinh viên nắm rõ nội dung và nghiên cứu, hệ thống bài học một cách có hiệu quả hơn. Qua khảo sát về việc lấy ý kiến phản hồi của người học về hoạt động của giảng viên, tổng kết hàng năm cho thấy, sinh viên đã có sự quan tâm tới nội dung và phương pháp giảng dạy các môn Lí luận chính trị.
Tuy nhiên, việc giảng dạy môn Lí luận chính trị tại trường cũng gặp một số khó khăn nhất định. Điều này cũng đang đặt ra một số vấn đề đòi hỏi cần phải giải quyết, cụ thể:
Thực tế cho thấy phần lớn sinh viên thường rất lo lắng khi học các môn Lí luận chính trị. Bởi lẽ, những môn học này thường liên quan tới các khái niệm, các phạm trù, quy luật cũng như yêu cầu sinh viên cần phải có khả năng ghi nhớ và phân tích các sự kiện, dữ liệu… Do vậy, sinh viên thường “ngại ” học tập, nghiên cứu các môn lí luận nói chung.
Từ quá trình công tác của bản thân, tôi nhận thấy rất ít sinh viên sử dụng thời gian tự học, nhất là sử dụng thời gian tự học đối với các môn Lí luận chính trị. Trong quá trình lên lớp, những đầu sách mà giảng viên đề cập để sinh viên tham khảo (có trong Thư viện của Nhà trường) rất ít được sinh viên chú ý tìm đọc. Trong quá trình học, nhiều sinh viên vẫn chưa thật sự tập trung, thường chỉ “nói lại” những điều thầy/cô đã giảng, giáo trình đã viết, chưa tích cực trong việc tham gia phát biểu, trao đổi hay tham khảo các nguồn tài liệu liên quan tới môn học.
Mục đích học tập của sinh viên còn nặng về thi cử, trả nợ môn học. Khi được hỏi vì sao sinh viên không yêu thích các môn Lí luận chính trị thì câu trả lời đều là những môn học này khô khan, trừu tượng, khó hiểu. Điều này dẫn đến kết quả học tập của sinh viên chưa cao, khả năng nắm bắt kiến thức bài học không sâu; trong giờ thảo luận, làm việc nhóm vẫn còn nhiều sinh viên chưa phát huy tính tích cực học tập, còn thụ động, ỷ lại vào tập thể.
Một số bài giảng trong chương trình các môn Lí luận chính trị của giảng viên chưa được thiết kế phù hợp, còn nặng về khối lượng lí thuyết, ít có sự liên hệ thực tiễn. Ở Trường CĐSP Hà Giang, sinh viên là con em các dân tộc ít người, nhiều em tới từ những vùng sâu, vùng xa của tỉnh và một số tỉnh lân cận, trình độ không đồng đều. Vì vậy, phải làm sao để thiết kế bài giảng phù hợp đối tượng, từ chỗ không thích đến yêu thích môn học, đặc biệt gắn lí thuyết với thực tiễn, giúp người học thấy được những kết quả đổi thay trên chính quê hương họ nhờ có đường lối đúng đắn của Đảng, chính sách của Nhà nước.
2.2. Một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy các môn Lí luận chính trị ở Trường CĐSP Hà Giang
2.2.1. Đối với giảng viên
Một là, giảng dạy các môn Lí luận chính trị phải đảm bảo tính Đảng, tính khoa học.
 Tính Đảng là một nguyên tắc cơ bản trong hoạt động nghiên cứu và giảng dạy các môn lí luận đòi hỏi giảng viên phải tuân theo. Đó là sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc lên trên hết, trước hết. Nói đến chính trị là nói tới tư tưởng, sự lãnh đạo của Đảng là quan điểm, lập trường. Do vậy, đối với giảng viên giảng dạy lí luận chính trị cần phải đứng trên quan điểm, lập trường của giai cấp công nhân để nghiên cứu, giảng dạy lí luận, đứng trên lập trường lí luận và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, phục tùng tổ chức và giữ vững nguyên tắc phát ngôn của Đảng. Đảm bảo tính Đảng, tính khoa học giúp mỗi giảng viên nhấn mạnh nội dung truyền thụ tới sinh viên các nội dung kiến thức cụ thể, qua đó nâng cao nhận thức chính trị, bồi dưỡng lí tưởng cách mạng, phẩm chất, nhân cách, đạo đức, lối sống lành mạnh, sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật.
Hai là, phát huy tính năng động, chủ động nghiên cứu của giảng viên.
Giảng viên cần phải nêu cao tinh thần trách nhiệm, tính tích cực, chủ động trong mọi công việc. Thực hiện nghiêm túc nội quy, quy chế đào tạo, ứng dụng hiệu quả tiến bộ công nghệ thông tin trong giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc được giao. Tăng cường công tác tự kiểm tra bởi giảng dạy các môn Lí luận chính trị là việc nói và làm theo cần đảm bảo tính Đảng và tính khoa học. Mỗi giảng viên phải có kế hoạch tự phấn đấu để nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học và khả năng sử dụng các phương tiện hiện đại cũng như thường xuyên quan tâm theo dõi các sự kiện trong nước, quốc tế để phục vụ cho việc giảng dạy và nghiên cứu khoa học.
Vai trò của người giảng viên có đóng góp không nhỏ trong quá trình dạy học, giảng viên phải luôn là chủ thể kiến tạo, là người định hướng của quá trình dạy và học. Trên cơ sở nhận thức đó, giảng viên không những phải chủ động, tích cực, thường xuyên đổi mới nội dung, phương pháp giảng dạy của mình, mà còn phải giúp cho sinh viên thấy được vị trí trung tâm của mình trong quá trình học; giảng viên cũng đồng thời phải thường xuyên hợp tác, hướng dẫn và trang bị cho sinh viên những kỹ năng, phương pháp phù hợp để sinh viên có thể chủ động, tích cực tìm tòi, thu lượm kiến thức cho bản thân từ kho tàng tri thức khổng lồ của nhân loại trong thời đại bùng nổ của công nghệ thông tin trong nền kinh tế tri thức hiện nay.
Ba là, phương pháp giảng dạy theo hướng kết hợp nhiều phương pháp khác nhau nhằm phát huy tính chủ động trong học tập của sinh viên.
Đặc điểm của các môn Lí luận chính trị là sự trừu tượng, khái quát cao do đó yêu cầu đặt ra đối với mỗi người học là cần phải có khả năng tư duy tổng hợp và lĩnh hội tri thức một cách khái quát. Đồng thời, nếu không thực sự quan tâm tới môn học, yêu thích môn học thì việc học cũng gặp nhiều khó khăn. Trong giảng dạy các môn Lí luận chính trị, hầu hết giảng viên đều sử dụng phương pháp thuyết trình, bên cạnh những ưu điểm thì phương pháp này cũng dễ gây cho sinh viên sự nhàm chán, nặng nề trong giờ học. Vì vậy, giảng viên phải chủ động kết hợp nhiều phương pháp giảng dạy khác nhau tùy thuộc vào nội dung bài dạy, đối tượng sinh viên. Ví dụ: Giảng dạy môn Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam, chương III (Đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp) phần kết quả cuộc kháng chiến có đề cập tới chiến dịch Điện Biên Phủ. Khi giảng phần nội dung này, giảng viên có thể sử dụng kết hợp các kiến thức trong Văn học thời kì 1954, các tư liệu lịch sử (hình ảnh, video…) để phản ánh cuộc kháng chiến hào hùng của dân tộc, nhấn mạnh đường lối lãnh đạo đúng đắn của Đảng.
Bên cạnh đó, đối với giờ thảo luận, giảng viên cần lựa chọn những vấn đề có tính thời sự và yêu cầu, hướng dẫn sinh viên chuẩn bị, trình bày tại buổi thảo luận (chỉ rõ các nguồn tài liệu liên quan để sinh viên có thể tự tìm kiếm). Sau đó, nhận xét và tổng kết thảo luận; đánh giá, cho điểm phần chuẩn bị trình bày, thảo luận của từng nhóm hoặc từng sinh viên. Đối với sinh viên, sau khi nhận chủ đề nghiên cứu cần mở rộng, đi sâu vào bản chất, vận dụng lí thuyết vào thực tiễn, chuẩn bị bài trình bày theo sự phân công và hướng dẫn của giảng viên; các sinh viên khác theo dõi, bổ sung, góp ý bài trình bày của các bạn cùng nhóm, cùng lớp, hoàn chỉnh bài trình bày của mình; trao đổi những vấn đề đã trình bày tại buổi thảo luận.
Đối với các môn Lí luận chính trị, việc giảng dạy cần phải bám sát thực tiễn. Lí luận gắn liền với thực tiễn là một yếu tố đảm bảo sự sinh động đối với sinh viên, làm cho sinh viên dễ tiếp thu nhanh và dễ hiểu bài. Đánh giá tầm quan trọng của mối quan hệ giữa lí luận và thực tiễn, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói rằng: “Thực tiễn không có lí luận hướng dẫn thì thành thực tiễn mù quáng. Lí luận mà không liên hệ với thực tiễn là lí luận suông". Tuy nhiên, không phải nhất thiết các nội dung trong bài giảng cần có thực tiễn minh họa mà cần tùy thuộc vào vấn đề cụ thể.
Với những nội dung quan trọng, khi cần thiết phải làm rõ hay muốn tăng thêm tính thuyết phục để sinh viên dễ hiểu thì giảng viên cần chú ý liên hệ thực tiễn. Các sự kiện thực tế được đưa vào bài giảng phải là những sự kiện có thật, có ý nghĩa, mang tính điển hình, tính thời sự, cần có sự phân tích, lí giải ở mức độ nhất định để đảm bảo sự thống nhất giữa lí luận và thực tiễn.
Ví dụ: Khi giảng về vấn đề đại đoàn kết (một nội dung trong môn Tư tưởng Hồ Chí Minh), giảng viên có thể đưa sinh viên đến Quảng trường 26/3 - tỉnh Hà Giang (nơi Bác Hồ lên thăm và nói chuyện với đồng bào các dân tộc tỉnh Hà Giang năm 1961). Đây là địa điểm phù hợp để giảng viên truyền tải tư tưởng Hồ Chí Minh về tinh thần đại đoàn kết, tình cảm của Hồ Chủ tịch với đồng bào các dân tộc nói chung và đồng bào các dân tộc tỉnh Hà Giang nói riêng. Hoặc giảng viên có thể đưa sinh viên đi thăm quan các địa danh lịch sử như Tuyên Quang, Thái Nguyên, Cao Bằng… Đây sẽ là hoạt động rất bổ ích nhằm giúp sinh viên tìm hiểu sâu hơn cuộc sống bình dị của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Sau các buổi sinh hoạt ngoại khóa, sinh viên có thể viết bài thu hoạch để trình bày những suy nghĩ, tình cảm của bản thân về cuộc sống bình dị và tấm gương đạo đức của Người.
Bốn là, đối với cách thức kiểm tra, đánh giá sinh viên.
Trong quá trình dạy học, kiểm tra đánh giá là một khâu quan trọng nhằm xác định mức độ hiểu biết về kiến thức, kĩ năng và khả năng vận dụng của người học. Đối với sinh viên, nhân vật trung tâm của quá trình dạy học, kiểm tra, đánh giá có tác dụng thúc đẩy quá trình học tập phát triển không ngừng. Qua kết quả kiểm tra, sinh viên tự đánh giá mức độ đạt được của bản thân để tìm ra phương pháp tốt nhất và tự mình điều chỉnh cách học của bản thân.
Đối với hình thức thi vấn đáp của môn Lí luận chính trị: Các câu hỏi ôn thi phải bám sát nội dung chương trình học. Trong quá trình hỏi thi, giảng viên cần có những câu hỏi phụ liên quan đến vấn đề mà sinh viên bốc thăm. Việc hỏi thêm những câu hỏi phụ xung quanh nội dung mà câu hỏi sinh viên bốc thăm được sẽ giúp giảng viên đánh giá khách quan hơn trình độ học tập, hiểu biết, khả năng tư duy và kiến thức thực tế của người học. Giảng viên cần tạo cho sinh viên có tâm lí thoải mái, giúp sinh viên lấy lại bình tĩnh để trả lời câu hỏi tốt hơn. Đặc biệt, trong quá trình kiểm tra, đánh giá, cần phải đảm bảo tính khách quan, công bằng.
 Đối với hình thức thi tự luận (thi viết) của môn Lí luận chính trị: Trong trường chuyên nghiệp khác với giáo dục phổ thông ở việc sinh viên phải phát huy tính tích cực, tự học, tự nghiên cứu, cập nhật những tri thức mới. Do vậy, khi ra đề thi, giảng viên cần đưa ra những đề bài có nội dung liên hệ với thực tế. Qua đó, giảng viên kiểm tra tư duy lí luận và khả năng vận dụng thực tiễn của sinh viên. Đảm bảo sự chủ động trong nhận thức của sinh viên khi giải quyết các tình huống xảy ra trong thực tiễn.
2.2.2. Đối với sinh viên
Trước hết, cần xác định mục đích học tập của bản thân và có chiến lược, phương pháp học tập đúng đắn để đạt các mục đích đó. Học không chỉ là tiếp thu những kiến thức ở trên lớp mà còn cần cả những kiến thức thực tế. Do đó, để học tốt ở trên lớp cũng như ngoài lớp học, người học cần phải phát huy tính chủ động trong việc lĩnh hội tri thức, tìm kiếm các nguồn tài liệu tham khảo mà giảng viên đề cập. Bên cạnh đó, cần có kế hoạch sử dụng một cách hiệu quả quỹ thời gian học tập, nghiên cứu của mình. Không ỷ lại, phụ thuộc vào giáo viên. Cần tự tin, dựa vào chính mình và có trách nhiệm với việc học tập của mình đồng thời cần phải biết điều chỉnh các phương pháp học của bản thân khi cần thiết để có kết quả học tập cao hơn.
Phát huy tính độc lập, tự chủ của người học là một việc làm hết sức cần thiết để nâng cao chất lượng đào tạo một cách toàn diện. Trong đó, hoạt động tự học của sinh viên có tầm quan trọng đặc biệt, trực tiếp quyết định chất lượng, hiệu quả học tập của bản thân sinh viên, đồng thời góp phần quyết định chất lượng của cơ sở giáo dục đào tạo. Có thể nói: Tự học, tự đào tạo của sinh viên là một khâu quan trọng trong quá trình dạy và học. Việc tự học, tự đào tạo thể hiện sự quán triệt quan điểm giáo dục của Đảng ta “biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo”. Đồng thời, nó cũng thể hiện sự phù hợp giữa yêu cầu đào tạo với khả năng tự học của sinh viên nhằm thực hiện “chiến lược con người” trong thế kỉ XXI. Việc rèn luyện, phát triển năng lực tự học, tự đào tạo cho sinh viên thể hiện sự đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động nhận thức, phát triển tư duy độc lập sáng tạo của sinh viên
3. Kết luận

Nâng cao chất lượng trong giáo dục đào tạo nói chung và giảng dạy các môn Lí luận chính trị nói riêng là yêu cầu tất yếu khách quan của quá trình dạy học. Trên cơ sở phân tích thực trạng, người viết mạnh dạn đưa ra một số giải pháp nhằm trao đổi, với mong muốn nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập các môn Lí luận chính trị nói chung và ở Trường CĐSP Hà Giang nói riêng. Bởi lẽ, chất lượng giảng dạy các môn Lí luận chính trị đóng góp một phần to lớn trong việc bồi dưỡng đạo đức cách mạng, nâng cao trình độ, bản lĩnh chính trị cho sinh viên. Đây cũng là biện pháp tích cực và thiết thực để đưa Nghị quyết Trung ương VIII khóa XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện trong giáo dục, đào tạo” vào cuộc sống, góp phần bồi dưỡng những cán bộ “vừa hồng, vừa chuyên” phục vụ cho công cuộc xây dựng đất nước.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2013), Văn kiện Hội nghị TW 8 khóa XI, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội.
3. Phạm Minh Hạc (2002), Giáo dục Việt Nam trước ngưỡng cửa thế kỉ XXI (xuất bản lần hai, có sửa chữa, bổ sung), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
4.  Hồ Chí Minh toàn tập (2011), Tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.
5. Tạp chí Lí luận chính trị và truyền thông (5/2013), Học viện Báo chí tuyên truyền.